هر آنچه باید از سرویس دوره ای خودرو و اهمیت آن بدانید

به احتمال زیاد وقتی با واژه ی سرویس دوره ای خودرو  مواجه می شوید اولین چیزی که به ذهنتان خطور می کند تعویض روغن یا نهایتا فیلتر های خودرو است. اما باید همینجا خدمتتان عرض کنم که این ها جزء موارد سرویس خودرو است، اما همه آن نیست! حالا شاید برایتان سوال شود پس سرویس دوره ای شامل چه موارد دیگری است؟ در این مقاله قصد داریم راجع به همین موضوع خدمتتان توضیح دهیم و به طور کلی شما را با مفهوم سرویس دوره ای خودرو آشنا کنیم. پس با ما همراه باشید!

به طور کلی به تعویض هر آنچه جزء قطعات و لوازم مصرفی خودرو به شمار می رود، سرویس دوره ای گفته می شود. حالا این لوازم شامل چه چیز هایی است؟

قطعاتی که در سرویس خودرو تست می شود

1. روغن موتور

همانطور که قبل از این اشاره کردیم، قطعا اولین چیزی که موقع سرویس دوره ای تعویض می شود، روغن موتور است. موتور برای خودرو همان نقشی را دارد که قلب برای بدن دارد! حالا تصور کنید این قلب درست کار نکند، چه اتفاقی می افتد؟ قطعا عواقب جالبی ندارد! حال نقش روغن موتور در عملکرد موتور چیست؟ همانطور که می دانید درون موتور قطعات مختلفی وجود دارد که دائما دارند در کنار هم حرکت می کنند که این کنار هم کار کردن اصطحکاک ایجاد می کند. به طور مثال پیستون ها با سرعتی بالاتر از ۸۰۰ دور بر دقیقه در سیلندر ها در حال حرکت هستند. دقت کنید، ۸۰۰ دور بر دقیقه! برای رسیدن به چنین سرعتی و مختل نشدن سیستم حرکتی، نیاز به اصطحکاکی پایین است. روغن موتور با روان کنندگی پیستون ها درون سیلندر ها این اصطحکاک را به حداقل می رساند. هنگام تعویض روغن باید به شاخص کیفی، گرانروی ( ویسکوزیته ) و نوع پایه روغن موتور متناسب با خودروی خود دقت کنید. این مشخصات در دفترچه خودرو شما نوشته شده اند. همچنین معمولا در دفترچه بسیاری از خودرو ها نسبت به فصول سرد یا گرم سال، روغن موتور با مشخصات متفاوتی توصیه شده است که باید به آن نیز توجه کنید.

2. فیلتر روغن

باید به این نکته توجه داشته باشید که حالت ایده آل این است که با هر بار تعویض روغن فیلتر آن را هم عوض کنید. اما معمولا به صورت یک بار در میان این کار را انجام می دهند. یکی از مهم ترین نکات در مورد فیلتر روغن این است که هرگز فریب قیمت پایین فیلتر های متفرقه را نخورید! همیشه سعی کنید از فیلتر روغنی استفاده کنید که به تایید کارخانه سازنده خودرو شما رسیده باشد. فیلتر روغن در عین سادگی و اینکه به نظر ساختار پیچیده ای ندارد، اما وظیفه مهمی دارد و بی کیفیت بودن این فیلتر می تواند آسیب زیادی به موتور خودروی شما بزند. وظیفه فیلتر روغن جدا کردن تمام ذرات معلق در خودرو است تا از ورود هرگونه ذره جامدی که بتواند به عملکرد پیستون ها در سیلندر آسیب بزند، جلوگیری کند.

3. روغن ترمز و لنت های ترمز

سیستم ترمز خودرو جزء قسمت های حیاتی خودرو در زمینه ایمنی است. درست عمل نکردن این سیستم می تواند باعث بروز تصادف و حوادث جبران ناپذیری شود. وقتی شما پدال ترمز را فشار می دهید نیرویی که به پدال وارد کرده اید توسط روغن ترمز و یک سری قطعات، به لنت ها وارد شده و باعث کم شدن سرعت خودرو می شود. در صورتی که به هر دلیلی روغن ترمز خودرو کم باشد، اصطلاحا خودرو ترمز خالی کرده و این انتقال نیرو بین پدال و چرخ صورت نمی پذیرد. در نتیجه ترمز عمل نکرده و باعث بروز تصادف می شود. در مورد روغن ترمز نیز باید دقت کنید که روغن ترمز متناسب با خودروی خود را استفاده کنید. لنت ها نیز در واقع یک صفحه فلزی هستند که در یک طرف آن را پوششی ضخیم از ماده ای که اصطحکاک زیادی ایجاد می کند پوشانده است. لنت ها در هنگام اعمال ترمز، با ایجاد اصطحکاک بین خود و دیسک ترمز، از سرعت خودرو می کاهند. بدیهی است که با هربار استفاده از ترمز رفته رفته لایه ای از این پوشش بر اثر اصطحکاک از بین رفته و نازک و نازکتر می شود تا اصطلاحا تمام می شود. تمام شدن لنت علاوه بر خطر ساز بودن و درست عمل نکردن ترمز، باعث خط افتادن روی دیسک ترمز و خراب شدن این قطعه نیز می شوند. یکی از علائم تمام شدن لنت خودرو شنیده شدن صدای جیغ کشیدن از چرخ ها هنگام ترمز گرفتن است. فکر میکنم نیاز به تکرار ندارد که برای خرید لنت های ترمز خود نیز دقت کنید تا جنس تقلبی و متفرقه نخرید!

4. روغن هیدرولیک

روغن هیدرولیک یکی دیگر از روغن هایی ست که هر چند سرویس در میان باید عوض شود. روغن هیدرولیک نیز مانند روغن ترمز، وظیفه انتقال نیرو بین دو قسمت یعنی فرمان و چرخ ها را دارد.

5. فیلتر بنزین

بنزینی که در باک خودروی خود می ریزید ممکن است انواع و اقسام ذرات ریز جامد در خود پنهان کرده باشد. همچنین باک خودرو شما نیز می تواند به مرور زمان رسوب داده باشد و این رسوب ها به مرور کنده شده و در باک خودرو پراکنده شده باشد. هنگامی که پمپ بنزین خودرو، بنزین را به مقصد موتور، از داخل باک میمکد، اگر فیلتری در این بین وجود نداشته باشد مستقیما این ذرات را وارد انژکتور یا کاربراتور خودرو شما کرده و به آن آسیب می زند. باید بدانید که سوراخ های سوزن انژکتور بسیار مویی و ریز هستند و کوچکترین ذره می تواند این سوراخ ها را گرفته و کاملا آن را از رده خارج نماید! وقتی سیستم پاشش سوختی هم نباشد، موتور قطعا درست کار نمی کند، به همین راحتی! و باز هم تاکید می کنیم! نه به جنس متفرقه!

6. فیلتر هوا

احتراق در خودرو به چه صورتی اتفاق می افتد؟ سوخت به همراه هوای کافی داخل محفظه سیلندر پاشیده می شوند، سپس با اعمال فشار توسط پیستون و سپس جرقه شمع ها، سوخت منفجر شده و پیستون به حرکت در می آید. حال فرض کنید این هوا به درستی وارد موتور نشود، چه می شود؟ احتراق به درستی صورت نمی گیرد، در نتیجه هم خودرو عملکرد درستی ندارد و ممکن است شتاب و سرعت کافی را نداشته باشد، هم به دلیل عدم احراقه صحیح، مصرف سوخت نیز افزایش یابد. باید به یک تجربه شخصی نیز اشاره کنم! بعضی از رانندگان خودروهای سنگین یا خودرو های قدیمی و خاص به دلیل سخت پیدا شدن فیلتر هوای خودرو، با پمپ باد گرد و خاک فیلتر را می گیرند و مجددا از آن استفاده می کنند! باید حتما این را بدانید که شاید به ظاهر فیلتر هوا پس از این کار تمیز شود. اما ریز ذرات زیادی هستند که در بافت فیلتر فرو می روند و عملا با چشم دیده نمی شوند و با این کار نیز پاک نمی شوند، پس هنگامی که نیاز است فیلتر هوای خودروی خود را تعویض کنید، هیچ کاری جز تعویض آن افاقه نمی کند.

7. تسمه تایم

وظیفه تسمه تایم اتصال میل لنگ خودرو به میل سوپاپ و تنظیم زمان باز و بسته شدن سوپاپ ها و در نتیجه کنترل سوپاپ ها است. پارگی تسمه تایم و یا حتی تغییر دور تایم آن به دلیل خورده شدن دندانه های آن، می تواند عواقب متفاوتی را روی خودرو های مختلف ایجاد کند. مثلا در پراید های موتور قبلی، پارگی تسمه تایم فقط خاموش شدن خودرو را به همراه داشت. اما در اکثر خودرو ها، پارگی تسمه تایم منجر به به هم خوردن تایم سوپاپ ها و در نتیجه، برخورد پیستون ها با سوپاپ می شود. این امر موجب کج شدن سوپاپ ها و یا حتی آسیب های جدی تر به موتور می شود.

8. واسکازین جعبه دنده و جعبه فرمان

واسکازین، واژه روسی به معنی روغن دنده است. واسکازین در واقع روان کننده ای است که در جعبه دنده و جعبه فرمان استفاده می شود و بسته به نوع خودرو در انواع مختلفی است. واسکازین با توجه به درگیری زیادی که بین دنده ها در جعبه دنده و جعبه فرمان وجود دارد، غلظت بسیار بالاتری نسبت به روغن موتور دارد تا بتواند به خوبی فشار بین دنده ها را کم کند. واسکازین هم باید طبق راهنمای دفترچه خودرو، در فواصل زمانی یا کیلومتر های مشخص شده در دفترچه تعویض شود. در صورتی که واسکازین جعبه دنده یا جعبه فرمان شما کم شده باشد یا خاصیت گرانروی و همچنین خاصیت روان کنندگی خود را از دست بدهد، ممکن است باعث ساییده شدن و یا حتی خرد شدن دنده ها شود.

9. دیسک و صفحه کلاچ

دیسک و صفحه کلاچ یکی از اساسی ترین نقش ها را در سیستم انتقال قدرت خودرو ایفا می کنند. در واقع قدرت موتور به وسیله میل لنگ به دیسک و صفحه منتقل می شود و سپس دیسک و صفحه با گیربکس درگیر شده و این نیرو را به دنده ها منتقل می کند. سپس این نیرو توسط دنده ها به دیفرانسیل و سپس چرخ ها منتقل می شود. عملکرد اصلی دیسک و صفحه این است که مشخص کند که این نیرو به دنده ها منتقل شود یا خیر. مثلا زمانی که شما نیاز به تعویض دنده دارید و یا می خواهید شروع به حرکت کنید یا توقف کنید نیاز به استفاده از کلاچ دارید. با تمام شدن دیسک و صفحه کلاچ این عملکرد به خوبی انجام نمی شود و با تمام شدنه کامل آن عملا سیستم جعبه دنده شما از کار می افتد. یکی از نشانه های رو به اتمام رفتن دیسک و صفحه، کم شدن شتاب خودرو هنگام استفاده ناگهانی از پدال گاز است. یکی از تست های تمام شدن دیسک و صفحه این است که خودرو خود را در حالتی که متوقف است روی دنده ۲ یا بالاتر قرار دهید و به طور ناگهانی پای خود را از روی کلاچ بردارید. اگر خودرو خاموش شود یعنی هنوز دیسک و صفحه خودرو شما تمام نشده است اما اگر شروع به حرکت کند و خاموش نشود باید نسبت به تعویض دیسک و صفحه خودرو خود اقدام نمایید.

10.شمع ها و وایر ها

عملکرد وایر و شمع به این صورت است که برای هر بار احتراق در محفظه سیلندر، جریان برق از طریق کوئل ها توسط وایر به شمع منتقل شده و شمع نیز جرقه زده و مخلوط سوخت و هوا منفجر می شود. با توجه به مداوم بودن این جریان، این لوازم فرسوده شده و به مرور زمان کارایی خود را از دست می دهند. معمولا برای شمع ها چیزی حدود هر پنجاه هزار کیلومتر و برای وایر ها تقریبا هر صد هزار کیلومتر زمان مناسبی برای تعویض است. قطع شدن اتصال یک وایر یا عمل نکردن شمع باعث مختل شدن سیستم احتراق و اصطلاحا تک کار کردن موتور می شود.

11.باتری

باتری ها نیز مثل تمام قطعات تعویضی دیگر، عمر مفید دارند و در صورتی که عمرشان به پایان برسد خودرو شما روشن نمی شود. در مقاله اهمیت چراغ باتری خودرو توضیحات کاملی راجع به از کار افتادگی باتری خدمتتان داده ایم که می توانید مطالعه کنید.

12.ضدیخ

شاید باور خیلی از ما این باشد که ضد یخ تنها برای جلوگیری از یخ زدگی آب داخل رادیاتور خودرو در فصول سرد سال باشد. اما علاوه بر این موضوع که خود از اهمیت زیادی برخوردار است، ضد یخ ها عموما وظیفه بالاتر بردن نقطه جوش آب رادیاتور و جلوگیری از تشکیل رسوب در مجاری رادیاتور را نیز دارد. در صورتی که ضد یخ خودرو خود را در نوبت ها مشخص شده و سر موقع به محفظه رادیاتور خود اضافه نکنید ممکن است رادیاتور شما زودتر جوش بیاورد و یا رسوب ببندد.

13.رینگ و لاستیک

همانطور که می دانید تمامی لاستیک ها نیز عمر مفید دارند، چه از نظر اینکه عاج های خود را از دست بدهند و ساییده شوند و چه از نظر تاریخ انقضای خودرو که معمولا ۵ سال پس از تولید آن است. باید این را بدانید در صورتی که لاستیک خودرو شما بیش از حد از بین رفته باشد ممکن است شما را دچار حادثه کند و مثلا هنگامی که با سرعت در حال رانندگی هستید ناگهان لاستیک خودرو شما بترکد و حتی باعث چپ شدن خودرو شما شود. مساله دیگر این است که لاستیک با از دست دادن عاج های خود، اصطحکاک لازم برای چسبیدن به جاده مخصوصا زمانی که جاده لغزنده است را از دست می دهد. پس همیشه به خاطر داشته باشید که لاستیک خودرو خود را به موقع تعویض نمایید و در هر بار سرویس دوره ای خودرو خود از مکانیک بخواهید تا هم باد لاستیک هم سلامت لاستیک شما را بررسی نماید.

نکته کلیدی !!!

مساله دیگری که شاید حتی بسیاری از مکانیک ها ندانند و من به عنوان یک مهندس مواد و متالورژی این توصیه را به شما میکنم! رینگ خودرو ها معمولا آهنی یا آلومینیومی یا ترکیبی از آلیاژ های مختلف است. تمامی فلزات هنگامی که نیرویی مداوم حتی بسیار کمتر از قدرت تحمل آنها به آنها وارد شود، به عارضه ای به نام خستگی بر می میخورند. یعنی فلز با یک نیروی مداوم و با تعداد بالا و به مرور زمان دچار ترک و شکستگی می شود. این اتفاق در مورد رینگ خودروی شما نیز ممکن است اتفاق بیفتد. یعنی به طور مثال پس از چند سال استفاده از خودرو و رینگ خودرو خود، ناگهان مشاهده می کنید که رینگ خودرو شما هنگامی که با شدت روی یک دست انداز یا چاله می روید می شکند! پس توصیه می کنیم رینگ خودرو خود را هم اگر چندین سال است دارید استفاده می کنید و مستحلک شده است تعویض نمایید. بعضی از مراکز تخصصی رینگ و لاستیک می توانند با استفاده از ابزارهایی سلامت رینگ شما را بسنجند.